گیاه اسطوخودوس با اسامی اسطوخدوس، اسطوقدوس، لاواندولا و نام علمی Lavandula یا lavender سردهای مشتمل از ۲۵ تا ۳۰ گونهٔ
مختلف از دسته گیاهان گل دار و از خانوادهٔ نعناعیان است.
اسطوخودوس گلهای کوچک خوشهای آبی یا قرمز سیر تا بنفش دارد.
ارتفاعش در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر است. برگش شبیه برگ صعتر و از آن درازتر و باریکتر است.
ساقهاش واحد و باریک و بیشاخ و در قد کمتر از شبری است.
قبهٔ آن متراکم از اجزاء شبیه به جو، بیتخم و مایل به سرخی، تندطعم و با اندک تلخی است.
اسطوخودوس گیاهی است چند ساله به شکل بوته کوچک به بلندی نیم متر، بسیار پرشاخه، ساقههای آن ۴ گوشه، برگهای آن دراز، متقابل،
پوشیده از کرک سفید پنبهای. برگهای آن که در بهار ظاهر میشود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله.
این گیاه دارای برگها و کرکهای معطر است.
میوهٔ این گیاه ۴ فندقهای است و هریک از آنان نیز پس از رسیدن، شکل بیضوی و رنگ قهوهای شفاف پیدا می کند. در سطح میوه ۳ زائده مشخص پیدا
میشود.
از کلیه قسمتهای این گیاه مخصوصاً شاخههای برگ دار آن بوی قوی ولی مطبوع استشام میگردد.
ظاهر زیبایی که گیاه پس از گل دادن پیدا مینماید باعث میشود در بعضی نواحی اقدام به پرورش آن به عنوان یک گیاه زینتی گردد.
قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخههای برگ دار و گل دار آن است که علاوه بر مصارف درمانی، برای اسانس گیری استفاده می شود.
نامهای دیگر این گیاه عبارتند از:خیر دشتی، آنس الارواح، لاوند، ممسک الارواح، ضُرم، زغلیل، رزالذهب، خیری، خرام، خرامی، آلاله تلخ، گللاوند و
شاه اسپرم رومی و در تنکابن آن را تروم مینامند.
برای رفع خستگی و آرامش چند قطره روغن اسطوخودوس را در وان آب گرم ریخته و برای مدت یک ربع ساعت در آن دراز بکشید.
برای رفع بی خوابی یک قطره از روغن اسطوخودوس را روی یک تکه پنبه بچکانید و آن را داخل بالش خود قرار دهید خواب مطبوعی برای شما می آورد.
اسطوخودوس درمان کنده رماتیسم، آرتروز و نقرس است.
برای این منظور کمپرس آن را بر روی عضو مورد نظر بگذارید و یا اینکه ۲ قطره روغن آن را با یک قاشق روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و عضو
دردناک را با آن ماساژ دهید.
برای درمان بیماری های ریوی ۲ تا ۳ قطره روغن اسطوخودوس را با یک قاشق غذاخوری روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و سینه و پشت بیمار
را ماساژ دهید.
برای برطرف کردن بوهای نامتناسب در منزل چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد عطر مطبوعی را در هوا پخش می
کند.
گرفتگی ها را باز می کند.
مقوی معده است.
ادرار آور می باشد.
معرق است و تب را پائین می آورد.
صفرا بر بوده و کبد را به کار می اندازد و بیماری های کبدی را برطرف می کند.
ضد تشنج است.
برای تقویت عمومی بدن خوب است.
کرم های معده و روده را از بین می برد.
بیماری های سینه و سرفه را برطرف می کند.
در معالجه زکام موثر است.
از آن می توان به عنوان مسهل و تمیز کننده استفاده کرد.
برای رفع بیماری های مجاری و ادرار مفید است.
برای برطرف کردن رعشه و سرگیجه حدود ۵ گرم از پودر آن را با عسل مخلوط کرده و هر شب بخورید.
برای رفع فراموشی و تقویت حافظه از دمنوش اسطوخودوس استفاده کنید.
برای برطرف کردن غم و اندوه هر روز دمنوش اسطوخودوس بنوشید.
اگر دست و پای شما خواب می رود از این گیاه استفاده کنید.
برای پیشگیری از آب آوردن بدن دمنوش اسطوخودوس بنوشید.
زردی را برطرف می کند.
برای رفع حالت تهوع و سرگیجه مفید است.
سردرد و سردردهای یک طرفه را درمان می کند.
برای معالجه ضعف اعصاب مفید است.
طپش قلب را از بین می برد.
آسم را برطرف می کند.
برای رفع ترشحات زنانه می توانید از این گیاه استفاده کنید.
برای برطرف کرده سوء هاضمه یک قطره اسانس اسطوخودوس را در یک لیوان آب نیم گرم ریخته و یا یک فنجان از دم کرده آن را بنوشید.
زخم های کهنه را با مالیدن اسانس اسطوخودوس که در الکل حل کرده اید برطرف کنید.
مالیدن پماد اسطوخودوس زخم ها را ضد عفونی کرده و التیام می بخشد.
برای رفع بی خوابی یک قاشق چای خوری پودر اسطوخودوس را با یک قاشق چای خوری پودر سنبل الطیب مخلوط کرده و در یک لیوان آب جوش
ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید.
این دم کرده را یک ساعت قبل از رفتن به رخت خواب میل کنید تا بی خوابی شما برطرف شود.
ترکیبات شیمیایی اسانس این گیاه، مرکب از نوعی ستن (با بوی کامفر و نعناع) سینئول، الکل و لینالول است.
مطابق تحقیقی دربارهٔ اثرات گیاهان درمنه، اسطوخودوس و آویشن شیرازی بر روی باکتریهای
aeruginosa و Klebsiella pneumonia که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، اسانس اسطوخودوس دارای اثر مهار کننده بر روی باکتریهای بیماری زای
مورد مطالعه میباشد.
این گیاه یکی از خوشبوترین گیاهان دارویی در جهان محسوب میشود که در مناطق مختلفی از ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا به صورت خودرو رشد
میکند.
این گیاه علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی ایران و طب سنتی کشورهای چین و هند مورد استفاده قرار میگیرد به عنوان
یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانوادههای آسیایی و اروپایی وجود دارد.
اسطوخودوس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
دمنوش اسطوخودوس: حدود ۵ گرم سرشاخه گل دار و یا گل این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. مقدار مصرف این
دمنوش ۴-۳ فنجان در روز است.
کمپرس اسطوخودوس: ۳۰ گرم گل و یا سرشاخه گل دار این گیاه را با یک لیتر آب جوش مخلوط کرده و بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید.
اسانس و روغن اسطوخودوس را می توانید از فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها تهیه کنید.
برای مصرف، یک قطره از آن را با یک قاشق روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و برای ماساژ استفاده کنید.
یا یک قطره آن را روی یک حبه قند و یا یک قاشق عسل مخلوط کرده بخورید.
اسطوخودوس گیاهی است بی ضرر که همه می توانند از آن استفاده کنند.
فقط برای اشخاص صفراوی مزاج خوب نیست و باعث آشفتگی می شود.
این گونه اشخاص باید آن را با سکنجبین یا کتیرا بخورند.