توضیحات

سرخارگل

نام دیگر: اکیناسه و اکیناسا

خصوصیات گیاه سرخارگل

سرخارگل گیاهی از تیره ی کاسنی، ارتفاع آن حداکثر به ۵/۱ متر می رسد. گیاهی علفی، چند ساله، ساقه های آن پرزدار، زبر، خشن و دارای

انشعابات فراوانی است.

طول و عرض برگ ها به ترتیب ۳۰ و ۲۰ سانتی متر است. برگ های نزدیک به سطح زمین (پایه ساقه) به شکل تخم مرغ و نوک تیز هستند.

گل ها معمولا به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می شوند و دیسک مرکز آنها (گل های لوله ای) سبز تیره، قهوه ای تیره و

سیاه رنگ هستند. گل دهی سرخارگل از اواسط تابستان آغاز می شود و تا اوایل آبان ماه ادامه دارد. ریشه ی این گیاه مستقیم، کم و بیش منشعب

است.

از معروف ترین گونه های این گیاه، اکیناسه پورپورا است که به خوبی در شرایط آب و هوایی شمال ایران قابل پرورش است.

شرق آمریکای شمالی زیستگاه  اصلی این گیاه است و در حال حاضر به صورت وحشی در بسیاری از نقاط ایالات متحده دیده می شود. این گیاه در

شمال رودخانه میسوری آمریکا به صورت خودرو می روید.

در ایران بیشتر در شمال کشور گزارش شده است.

قسمت ها مورد استفاده گیاه سرخارگل

همه ی قسمت ها گیاه به خصوص ریشه های قابل استفاده است. ریشه های بعضی گونه های ممکن است به طول ۲/۱ متر نیز برسد.

قبلا فقط از ریشه گیاه به عنوان دارو استفاده می شد ولی در حال حاضر از قسمت های هوایی گیاه نیز استفاده می شود.

بهترین زمان جمع آوری ریشه ی گیاه، پس از دوره ی گل دهی آن است. ریشه ها را از زمین خارج، آن را شسته، خرد، و پس از خشک آن را پودر می

کنند.

در مرحله ی گل دهی کامل پیکره رویشی از ارتفاع ۲۰ سانتی متری برداشت می شود.

بازدهی اقتصادی این گیاه تا ۴ سال است و پس از آن باید مجددا کاشته شود.

ترکیبات شیمیایی: تمام پیکر این گیاه اعم از ریشه و پیکر رویشی حاوی مواد ارزشمندی از قبیل ترکیبات الکیل آمیدی، ایزوبوتیل آمید، اسید

شیکوریک و … است.

همچنین داراری اسانس هم هست که مهم ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس سرخارگل را هومولن، کاریوفیلن و اکسید کاریوفیلن تشکیل می

دهند.

میزان اسانس در برگ، گل و ریشه گونه ها کاملا متفاوت است و در فصول سال تغییر می کند.

نحوه کاشت و تکثیر

سرخارگل معمولا به دو طریق تکثیر می شود:

• تکثیر با بذر: بذرها از نیمه ی دوم اسفند تا نیمه ی اول فروردین در خزانه یا گلخانه پاشیده و روی آن با خاک تا عمق حداکثر ۲ ساتی متر پوشیده می شوند. بذرهای این گیاه معمولا از قوه ی رویشی پایینی برخوردار هستند و برای جوانه زنی نیاز به رطوبت بالا دارند. بوته هاب قوی تر و پرپشت تر در پاییز به زمین اصلی منتقل و سایر بوته ها تا بهار سال آینده در گلخانه نگهداری می شوند. در طی تحقیقاتی که در منطقه شمال شرق تهران (زردبند) صورت گرفته است، ۱۵ تیر تا ۱۵ مرداد زمان مناسبی برای انتقال نشا عنوان شده است.
• تکثیر به وسیله تقسیم بوته: در این روش معمولا از گیاهان ۳ ساله استفاده می شود. در اواسط پاییز ابتدا شاخ و برگ های اضافی و مزاحم حذف و سپس بوته از خاک خارج می شود و بوته را به ۴ تا ۵ قسمت که هرکدام دارای مقداری ریشه باشند تقسیم می کنند و بعد می کارند. ریشه ی گیاه تا زمان کاشت باید به صورت مرطوب نگهداری شود. سرخارگل گیاه کم توقعی است و نیاز زیادی به عملیات کود دهی ندارد ولی اگر در حین داشت به طور ماهیانه آن را با یک کود متعادل تغذیه کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت. در مرحله گلدهی کامل پیکره رویشی از ارتفاع ۲۰ سانتی متری برداشت می شود. سرخارگل تا سال چهارم دارای بازده اقتصادی است.

نور فراوان نیاز دارد. شرایط نیمه سایه و تنش خشکی را نیز تحمل می کند. این گیاه به سرما مقاوم است و تا دمای ۱۰- درجه سانتی گراد را به راحتی

تحمل می کند.

زمان مناسب برای کاشت غیر مستقیم؛ نیمه اول اسفند ماه در خزانه ی هوای آزاد است.

این گیاه در خاک های نسبتا قلیایی بهتر رشد می کند و در خاک های خیلی مرطوب و خیلی خشک رشد نمی کند ولی نسبت به خشکی مقاوم

است.

طرز استفاده و مقدار مصرف: به صورت دم کرده، تنطور، عصاره یا جوشاده ملایم مورد استقاده قرار می گیرد.

به مدت ۱ هفته هر روز ۴ فنجان دمنوش سرخارگل مصرف کنید. همچنین می وانید ۳۰ قطره تنطور این گیاه را در ۱ لیوان آب بچکانید و هر روز ۳ مرتبه

میل کنید.

برای تهیه دمنوش نیز نصف قاشق جای خوری ریشه ی سرخارگل را به ۱۵۰ میلی لیتر آب به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید.

اگر تصمیم گرفته اید که زمستان دجار آنفولانزا نشوید سرخارگل استفاده کنید. این گیاه باعث تقویت سیتم ایمنی بدن می شود و سدی در برابر ویروس

ها می سازد.

برای پیشگیری نصف قاشق چای خوری ریشه ی خرد شده ی سرخارگل را با ۱ فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم و صاف کنید. به مدت ۱۰ روز در

ماه، قبل از غذا ۱ فنجان از این دمنوش را میل کنید. می توانید این کار را حتی از ۳ ماه مانده به زمستان شروع کنید.

برای درمان عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی از جمله سرماخوردگی و آنفولانزا، تنوع گسترده ای از دوزها بر اساس نوع اکیناسه و نحوه فراهم آوری

آن مورد استفاده قرار می گیرد، اما اکثرا ۳ بار در روز مصرف می شوند.

از فرآورده های سرخارگل به صورت موضعی و یا خوراکی استفاده کنید. در مصرف خوراکی به آن سیر اضافه کنید.

خواص درمانی سرخارگل

خواص دارویی گیاه سرخارگل به طور خلاصه عبارت است از: ضد درد، ضد باکتری، ضد ورم، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد

التهاب، ضد کاندیدا، محرک سیستم ایمنی، گشاد کننده عروق، ضد ویروس و ضد تریکومونا.

کاربردهای دیگر این گیاه عبارتند از: خستگی های مزمن، روماتیسم، میگرن، سو هاضمه اسیدی، درد، گیجی، نیش مار زنگی و اختلال بیش فعالی

(نقص تمرکز) است.

کاربرد سرخارگل در درمان بیماری های پوست مثل: درمان جوش، آبسه، زخم ها و جراحت های پوستی، سوختگی ها، اگزما، پسوریازیس، صدمه

های ناشی از ماورا بنفش، تبخال، نیش زنبور و بواسیر به اثبات رسیده است

البته در بعضی مطالعات اظهار شده است که اکیناسه و ترکیبات فعال آن روی سیستم ایمنی فاگوسیتی اثر دارد ولی روی سیستم ایمنی

اختصاصی اثر ندارد. امروزه محصولات دارویی اکیناسه برای عفونت های باکتریایی، ویروسی، پرتوزایی و قارچی به کار می رود. همچنین به عنوان ماده

ضد التهاب و احتمالا پیشگیری کننده مصرف می شود.

بررسی های بالینی به صورت سیستماتیک در آلمان نشان می دهد که: فرآورده های محتوی گیاه اکیناسه دارای اثر قطعی تخریک کننده

قدرت دفاعی و  ایمنی بدن است.

در مراکز گیاه درمانی آمریکای شمالی از این گیاه برای درمان عفونت های باکتریایی، قارچی و انگلی به عنوان یک آنتی بیوتیک استفاده به عمل می

آورند.

آلکالویید بربرین موجود در این گیاه اغلب باکتری های مولد اسهال را از بین می برد و بر ضد موجودات تک سلولی عامل بیماری ها بسیار موثر است.

بربرین اضافه بر از بین برد میکروب ها، در تقویت سیستم دفاعی بدن نیز از طریق فعال کردن گلبول های سفید موثر است.

• در مراحل اولیه و یا پیش از آغاز علایم سرماخوردگی، از سرخارگل استفاده کنید. در صورت تمایل می توانید چند قطره چای زنجبیل، مریم گلی یا چند قطره چای پوست لیمو به آن اضافه کنید.

• مصرف این گیاه سدی در برابر ویروس ها و موجب تقویت بدن می شود. به این شکل که یک قاشق چای خوری ریشه سرخارگل را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. هر روز قبل از ۳ وعده غذایی (صبح، ظهر و شب) ۱ فنجان از این محلول صاف شده را میل کنید. این دوره را ۷ تا ۱۰ روز ادامه دهید.
• گیاه سرخارگل برای مقابله با سرماخوردگی. هنگامی که به سرماخوردگی دچار می شوید، بهترین شیوه این است که این گیاه را استفاده کنید. اصولا شهرت اصلی گیاه سرخارگل برای مقابله با عفونت ها و بیماری های تنفسی مانند سرماخوردگی است، به این شکل که به مدت ۱ هفته هر روز ۳ فنجان دمنوش سرخارگل مصرف کنید. همچنین می توانید ۳۰ قطره ار تنطور این گیاه را در ۱ لیوان آب بچکانید و هر روز ۳ مرتبه میل کنید.
• گیاه سرخارگل برای درمان بیماری های تنفسی و برونشیت بسیار موثر است. ضمنا باعث تقویت بدن و کوتاه شدن دوره ی نقاهت می شود. به این شکل که در هنگام سرماخوردگی به مدت یک هفته هر روز ۳ فنجان دمنوش سرخارگل مصرف کنید. همچنین می توانید ۳۰ قطره از تنتور این گیاه را در یک لیوان آب بچکانید و هر روز ۳ مرتبه میل کنید.
• دمنوش سرخارگل برای مقابله با التهاب مثانه بسیار مفید است و همچنین برای مقابله با باکتری ها و قارچ ها موثر است.
• دمنوش سرخارگل با افزایش گلبول های سفید، سیستم دفاعی بدن را تقویت می کند. همچنین تولید اینترفرون (نوعی پروتئین حیاتی برای سیستم دفاعی بدن) را نیز افزایش می دهد.
• به درمان بیماری های پوستی مانند داءالصدف و اگزما کمک می کند.
• سندروم خستگی مفرط را برطرف می کند.
• سوء هاضمه و سوزش سردل را از بین می برد.

• درد و حمله میگرن را تسکین می دهد.

• تب یونجه را برطرف می کند.
• خاصیت ضد ویروسی و ضد قارچی دارد.
• برای رفع عفوت گوش و سینوزیت مفید است.

عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف سرخارگل

در دوران بارداری و شیردهی نباید استفاده شود.

مصرف مداوم این فرآورده ها بیش از ۸ هفته منع شده است. افراد سالم نباید به مدت طولانی از این فرآورده ها استفاده کنند.

بهتر است این فرآورده به صورت مقطعی به مدت ۱ یا ۲ هفته مصرف شود و سپس مدتی مصرف آن ها متوقف شود تا فعالیت طبیعی سیستم ایمنی بدن

مختل نشود.

افراد آلرژیک، افراد دیابتی و افرادی که به بیماری خود ایمنی مبتلا هستند از مصرف گیاه سرخارگل خودداری کنند.

مصرف فرآورده های اکیناسه در کودکان باید با احتیاط و با نظر پزشک صورت گیرد.

مصرف فرآورده های سرخارگل یا اکیناسه در بیاری هایی مانند سل، ام اس، کلاژنوزیس، ایدز، یا عفونت های اچ آی وی و دیگر بیماری های خود

ایمنی ممنوع است.

تداخلات  دارویی: سرخارگل ممکن است خروج کافئین از بدن را به تاخیر بیاندازد. مصرف سرخارگل به همراه کافئین ممکن است سبب غلظت فراوان

کافئین در جریان خون شود و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. عوارض جانبی معمول عبارتند از عصبانیت، سردرد و افزایش ضربان قلب.

این شرایط ممکن است برای بعضی داروها (مثل لوواستاتین، کلاریترومایسین، سیکوسپورین، دیلتیازم، استروژن ها، ایندیناویر، تریازولام،

کلوزاپین، هالوپریدول، ایمی پرامین، پنتازوسین، اولانزاپین، پروپرانولول، تئوفیلین، زیلوتن و غیره) هم رخ دهد و به دلیل امکان جلوگیری از

تجزیه آن ها توسط سرخارگل ( با اثر بر روی بعضی سیتوکروم ها در کبد) ممکن است اثرات و عوارض جانبی آن ها افزایش یابد. قبل از مصرف

سرخارگل، اگر هر دارویی مصرف می کنید با پزشک معالج خود مشورت کنید.

سرخارگل می تواند فعالیت سیستم ایمنی را افزایش هد مصرف سرخارگل همراه با بعضی داروهای کاهنده ی سیستم ایمنی (مثل آزاتیوپورین،

سیکلوسپورین، مایکوفنولات، تاکرولیموس، پردنیزولون، کورتیکواستروئیدها و غیره) ممکن است اثرات این داروها را کاهش دهد.

سابقه ی تاریخی

اولین مهاجران به سرزمین آمریکا در قرن ۱۷ میلادی به زودی به ارزش دارویی این گیاه که توسط بومیان آمریکا به عنوان یک درمان برای سرماخوردگی و

آنفولانزا به کار برده می شد، پی بردند و آن را به اروپا بردند.

گیاه شناس قرن ۱۸ آلمان، کنرا مونچ نام جنس اکیناسه را از کلمه یونانی اینو به معنی خارپشت گرفته است که نشان دهنده ی خاردار بودن گل های

این گیاه است.

مقالات مرتبط

خواص برخی از گیاهان در تقویت سیستم ایمنی

سرخارگل برای درمان آنفلوانزا